Wikipedii

Friedrich Nietzsche

Friedrich Nietzsche (15. ligakuudu 1844 – 25. elokuudu 1900) oli germuanielaine ajattelii, klassine filoulogu, säveldäi, runoilii, omaluaduzen filosouffizen alan perustai, kudamal piädykauti ei ole akadeemistu luonduo da sendäh se on kuulužu ei vaiku filosoufoin keskes. Sih kontseptsieh kuuluu tovelližuon omaluaduine arvostus, kudamas ebäiltävinny ollah moralin, uskondon, kul’tuuran da yhteiskunnallis-poliittizien välilöin perustehet da kudai jällespäi rubei kuulumah eloksen filosoufieh. Se on kirjutettu aforistizeh tabah, sendäh ellendämizen puoles on kiistanalaine da eri mielih suattai.

Friedrich Nietzsche
Portriettu
Roindunimi:germ. Friedrich Wilhelm Nietzsche
Ammatti:filosoufu, runoilii, kirjuttai, säveldäi, pedagogi, klassillinen filologi, musiikkikriitikko, antiikintutkija, näytelmäkirjailija
Rodivui:15. ligakuudu 1844(1844-10-15)[1][2][3][4][5][6][7][8][9][10][11][12][13][14][15][16][17][18][19]
Roindukohtu:
kanzalližus:
Kuoli:25. elokuudu 1900(1900-08-25)[1][2][3][4][5][6][7][8][9][10][11][12][13][14][15][16][17][18][19] (55 года)
Kuolendukohtu:
Tuatto:Carl Ludwig Nietzsche[d]
Ukko / akku:
Nimikirjutus:

Rodivundu da pereh

kohenda

Nietzsche rodivui päivännouzun Germuanies, silloi yhtehisty Germuanien valdivuo ei olluh, sendäh voibi sanuo häi oli Prussien kanzalaine. Nietzschen pereh oli uskovaine, hänen tuattah oli l’uterilaine pappi. Lapsennu Nietzsche aijoi rubei lugemah da sit opastui kirjuttamah da kai iče rubei kirjuttamah muuzikkua.

Opastundu

kohenda

Nietzsche opastui Bonnan yliopistos teolougiedu da filolougiedu, ga terväh petyi opastujien argiololoih, da konzu oppi vaikuttua omih dovariššoih, rodih heijän keskes ellendämätöi da hyllätty. Se oli eräs syylöis Leipzigan yliopistoh lähtendäkse. Yhtelläh uvves kohtas filolougien opastumine ei tuonnuh Nietzschel hyviä mieldy, hänen hyväh lykkyh kaččomattahgi: vie opastujannu olles 24 vuvven ijäs händy kučuttih klassizen filolougien professorakse Bazelin yliopistoh – ennekuulumatoi tapahtumu Jevroupan yliopistoloin histouries.

Ystävys Wagneranke

kohenda

Nietzsche oli mieldynyh Richard Wagneran muuzikkah da hänen filosouffizih nägemyksih. Vuvvennu 1868 kylmykuul häi tuttavuu tundietun säveldäjänke. Yhtelläh ystävys ei kestänyh hätkie, sendäh ku 1872 vuvvel Wagner muutti Bairotah, kus hänen muailman nägemykset ruvettih muuttumah, kiändyi hristianskoih uskoh da rubei enämbäl kuulemah rahvahan mielii. Se ei roinnuh mieldy myöte Nietzschel, sendäh ystävys loppih. Vuvvennu 1888 Nietzsche kirjutti Kazus Wagner -kniigan, kudamas sanelou omii mielii Wagnerua kohtah. Myöhembä Nietzsche tunnusti, ku germuanielazen säveldäjän muuzikku vaikutti hänen mielih da kniigoin, filolougizien da filosouffizien ruadoloin kirjutandutabah.

Nietzsche filosoufannu da filoulogannu

kohenda

Nietzschen mielet äijäl vaikutettih uuzien filosouffizien aloin rodivundah – ekzistentsializmah da postmodernizmah. Hänen nimie mainitah kieldävymizen teourien – nigilizman – rodivundas. Häi oli myös moizen alan alguhpanijannu, kui nitsšianstvu, kudai levii Jevroupas da Ven’al XX vuozisuan allus.

Nietzsche kirjutti yhteiskunnan eloksen tärgielöis kyzymyksis, enne kaikie uskondos, psiholougies, sotsiolougies, moralis. Kantah verratunnu häi ei vaiku kritikuinnuh puhtastu älyy, ga lähti ielleh – ebäili ristikanzan älyn kai nägyjät suavutukset, oppi luadie ristikanzan olotilan arvostandan oman sistieman. Omas moralis häi oli aforistine, sendäh puaksuh ellendämätöi. Häi ei andanuh lopullizii vastavuksii, puaksumbah pöllätteli ”vällien mielien” tulendal, kudamat ei olla mennyön aijan vaikutukses. Nämmii ristikanzoi häi sanoi ”yliristikanzoikse”.

Kniigat

kohenda

Nietzsche kirjutti enämbi kymmendy kniigua filosoufies, teolougies, filolougies, mifolougies. Ielleh erähät niilöis:

  • ”Nenga sanoi Zaratustra, Kniigu kaikile da nikelle” 1883-87
  • ”Kazus Wagner” 1888
  • ”Huondesrosko” 1881
  • ”Matkuniekku da hänen kuvahaine” 1880

Nietzschen voimattomus

kohenda

Bazelin yliopistos Nietzschel enzi kerdua rodih mieliluavun voimattomus. Tervehyön parandamizekse hänel pidi lähtie kurortale Luganoh. Parandustu ei roinnuh, sendäh vuvvennu 1879 Nietzsche jätti professoran virran da kai hänen tulii elos oli borču tavvinke. Taudii vastah häi kirjuttigi omii tevoksii.

Vuvvennu 1889 händy pandih mielipuolizien bol’niččah. Vuvvennu 1900 häi kuoli.

  1. ↑ 1,0 1,1 Nationalbibliothek D., Berlin S. z., Staatsbibliothek B., Nationalbibliothek Ö. Record #118587943 Проверено 9 апреля 2014.
  2. ↑ 2,0 2,1 Bibliothèque nationale de France идентификатор BNF Проверено 10 октября 2015.
  3. ↑ 3,0 3,1 RKDartists Проверено 9 октября 2017.
  4. ↑ 4,0 4,1 SNAC Проверено 9 октября 2017.
  5. ↑ 5,0 5,1 Find a Grave Проверено 9 октября 2017.
  6. ↑ 6,0 6,1 International Music Score Library Project Проверено 9 октября 2017.
  7. ↑ 7,0 7,1 Cultural I. http://enciclopedia.itaucultural.org.br/ — São Paulo: Itaú Cultural. — ISBN 978-85-7979-060-7 Проверено 9 октября 2017.
  8. ↑ 8,0 8,1 https://www.noosfere.org Проверено 9 октября 2017.
  9. ↑ 9,0 9,1 Internet Philosophy Ontology project Проверено 9 октября 2017.
  10. ↑ 10,0 10,1 https://www.bdgest.com/ Проверено 9 октября 2017.
  11. ↑ 11,0 11,1 Энциклопедия Брокгауз Проверено 9 октября 2017.
  12. ↑ 12,0 12,1 Nietzsche, Friedrich // Grove Art Online — Oxford, Basingstoke, NYC: Oxford University Press, Macmillan Publishers, Grove's Dictionaries, Inc., 2018.
  13. ↑ 13,0 13,1 Gran Enciclopèdia Catalana — Grup Enciclopèdia.
  14. ↑ 14,0 14,1 AlKindi (онлайн-каталог Доминиканского института востоковедения)
  15. ↑ 15,0 15,1 Babelio
  16. ↑ 16,0 16,1 Musicalics
  17. ↑ 17,0 17,1 Brozović D., Ladan T. [[::d:Q1789619|Hrvatska enciklopedija]] — Leksikografski zavod Miroslav Krleža, 1999.
  18. ↑ 18,0 18,1 BeWeB Проверено 14 февраля 2021.
  19. ↑ 19,0 19,1 Архив изобразительного искусства Проверено 1 апреля 2021.
  20. ↑ 20,0 20,1 [[::d:Q17378135|Ницше Фридрих]] // Большая советская энциклопедия — Москва: Большая российская энциклопедия, 1969. Проверено 28 сентября 2015.
  21. ↑ 21,0 21,1 https://www.e-periodica.ch/digbib/view?pid=bzg-002:1941:40::163#168 Проверено 8 декабря 2020.
  22. ↑ Каталог Немецкой национальной библиотеки Проверено 14 августа 2024.
Lähteh - "https://olo.wikipedia.org/w/index.php?title=Friedrich_Nietzsche&oldid=28251"