Mustu loukko

Mustu loukko on aigutilas olii vägi tihei massukeskus. Gravitacii sie on moine suuri, ga siepäi ei voija puata eigo ni yksi partiklu eigo ni elektromagniettine suvastusgi. Mustua loukkuo ymbäröiččijiä rajua, kudaman tagua enäm ei sua piästä iäre, kučutah tapahtumuhorizontakse. Nygytiijon mugah mustan loukon syväindyö da tapahtumii on mahtotoi tutkie, sendäh gu nimi informacii ei voi puata sitpäi.

Taidoilijan luajittu kuva mustas loukos.

Net mustat loukot, kudamil on sama massu kui tiähtilöil, roitah, konzu vägi suureččazet tiähtet kuoltes buitegu räjähtetähes sydämehpäi. Roittuu loukot voijah kazvua suurembikse käyttämäl niilöis ymbäri olijua massua, kui toizii tiähtilöi, da yhtistymäl toizien mustien loukkoloin kel. Jälgimäi niilöis voijah roita muga sanotut supermassiivizet mustat loukot. Uskotah, gu niilöi on enimien galaksoin keskuksis, sežo Linnunruan. Tietäh, gu jo vuvvennu 1784 anglielaine geolougu John Michell abrikuičči, voidasgo moizet mustien loukkoloin jyttymät kappalehet olla olemas. Onnuako hänespäi sai vaikuttehii Pierre Simon Laplace, kudai omassah tevokses Exposition du système du Monde (Muailmansistieman ozutus, 1796) mainičči ”taivahankappalehtu, kudamal gravitacii toinah on moine suuri, ga valgei ei piäze virduamah sit iäre”. Ezmäzenny terminiä ”mustu loukko” (angl. black hole) käytti fiizikku John Wheeler vuvvennu 1967. Mustien loukkoloin teouriedu äijäl vedi ielleh professoru Stephen Hawking, kudaman mugah mustu loukko on buitegu aigutilas olii loukkoine.

Duumaijah, gu mustan loukon keskus on gravitacielline singularitiettu, kui čökeh, kudaman tilavus on läs nol’ua. Singularitietas on kai mustan loukon massu: atoman, tiähten libo miljonoin tiähtilöin massu. Nengoman vägi suuren tihevyksen periä rodieu i mustan loukon vägi suuri gravitacii.